رکود در صنعت فرش دستباف| فرش‌هایی که این روزها در کنج پستوها خاک می‌خورد / رقبا بازار فرش را از ایران ربودند
گروه استان‌ها ـ فرش دستباف خراسان جنوبی که روزگاری در آن سوی مرزها مشتری های پر وپاقرصی داشت، حال در این روزهای کرونایی حال ناخوشی دارد و کشورهای دیگر بازار رقابت را از ایران ربوده اند و فرش این منطقه و حتی فرش ایران روزهای خوشی ندارند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، به سراغ هرکدامشان که می‌روی حال و روز خوشی ندارند، دست‌های پر آبله و ترک خورده را نشان می‌دهند، دست‌هایی که در روزهای کرونایی بیشتر به سمت دار قالی و قالی بافی رفته است اما مزدش را دریافت نمی‌کند، چرا که در این روزهای کرونایی فرش‌های خوش رنگ و نقش دستباف که روزی آن سوی مرزها برایش سر و دست می‌شکستند امروز در کنج پستوی انبارها خاک می‌خورد و مشتری خوبی ندارد.
تنها دلالان هستند که با اندک قیمتی فرش را کاسب شده و راهی می‌شوند، در حالی که نبود بیمه درد مشترک بیشتر قالی بافان در خراسان جنوبی است دردی که سال‌های سال با آن دست و پنجه نرم کردند و با وجود انواع دردها و رنج‌ها اما همچنان در انتظار روزهای خوش برای این حرفه هستند.
اما دردشان تنها این نیست چرا که بازاریابی محصولات،گرانی مواد اولیهو رونق نداشتن فرش دستباف در این روزها هم بر گنجینه دردهایشان افزوده است.
سابقه قالیبافی خراسان جنوبی به 600 سال قبل بر می گردد
بدون شک سابقه قالیبافی در خراسان جنوبی، به سال‌های بسیار دور باز می‌گردد و مکان‌های قالیبافی از زمان حکومت شاهرخ میرزا به حدود 600 سال پیش برمی‌گردد و رج به رج و نقشه به نقشه در این 600 سال گذشت تا به امروز رسیده است.
روزگاری فرش‌های این دیار بر سر زبان‌ها بود اما امروز حال و روز خوشی ندارند، دلشان از کرونا، تحریم‌ها و دلالان سخت گرفته است، هنر سر انگشتانشان در زیرزمین‌ها و انبارها خاک می‌خورد، هنری که در چند سال اخیر در بازارهای آمریکا و اروپا برایش سر و دست می شکستند، حال تنفس مصنوعی می خواهد.
اگر در چند سال گذشته گذرتان به برخی از روستاهای خراسان جنوبی به ویژه بخش مود و قهستان می افتاد صدای دل نشینی از کوچه کوچه‌های روستا به گوش می‌رسید صدایی که حکایت از تولید و آوای خوش زندگی داشت.
6 قرن است که هنرمندان خراسان جنوبی با هنر دیرینه فرش خو گرفته اند وبر تاروپود آن گره عشق می‌زنند، هنری که سینه به سینه تا به امروز ادامه یافته است، ارثی که نتیجه سرپنجه زنان ومردان هنرمندی است که با آن نقش‌هایی از ریز ماهی گرفته تا لچک، ترنج و خشتی را بر تاروپود فرش می‌زنند تا چشم مردمانی را از خارج مرزهای این دیار به خود خیره کنند و آنها انگشت حیرت از این هنر ارزشمند را بر دهن گیرند.
درآمدی چندانی نصیب قالی باف نمی شود
بیشتر بخوانید:
قالیشویی سبلان
همه چیز درباره دندان مصنوعی
هرچند زمانی که این هنر در اوج بود بیشتر روستاییان خراسان جنوبی در کنار کار کشاورزی و دامداری از این طریق هم امرار معاش می کردند و برخی هم تنها به همین شغل اشتغال داشتند اما در چند سالی که رکود بر بازار فرش حاکم شده تعداد زیادی از روستاییان دیگر پشت دارهای قالی نمی‌نشینند زیرا درآمد چندانی از این راه نصیب آنها نمی‌شود.
با رکودی که بربازار فرش جهان و کشور و به تبع آن خراسان جنوبی حاکم است در حال حاضر شاهد رونق آنچنانی در این صنعت نیستیم.
روزگاری نه چندان دور هنر خراسان‌جنوبی با نام هنرهای اصیلی چون فرش قهستان و فرش مود همراه بوده است و تا همین امروز نیز یکی از افتخارات استان در حوزه هنر آوازه جهانی فرش دستباف دیار خاوران است، اما تنها افتخار کردن به آنچه داشته‌ایم برای آینده کفایت نمی‌کند بلکه اگر می‌خواهیم در سال‌های آتی نیز همچنان بر هنر هنرمندان خراسان‌جنوبی در حوزه قالی و قالیچه و فرش ببالیم باید جویای مشکلات کسانی باشیم که با دستان پر توان خود بر تار و پود فرش نقش می‌زنند.
شاید وقت آن رسیده که فرش دستبافت استان هم همچون مسائلی مانند اشتغال، بی‌آبی و دیگر معضلات استانی جزو اولویت‌ها قرار گیرد پیش از آن‌که صدای بافتن آن برای همیشه به خاموشی سپرده شود.
حال ناخوش فرش دستباف
اکنون حال فرش دستباف خوب نیست، گویا افزایش تولید و کاهش تقاضا مشکلات دیگری را برای این روزهای کرونایی قالی بافان رقم زده است.
یکی از بافندگان فرش و تابلو فرش‌های دستباف در خراسان جنوبی نیز می گوید: طرح ریزه ماهی فرش خراسان جنوبی در دنیا حرف اول را می‌زند اما به آن توجهی نمی‌شود.
ملکی با بیان اینکه باید این هنر اصیل استان را به نسل‌های بعدی آموزش دهیم تا به فراموشی سپرده نشود، افزود: رونق دادن به این هنر هزینه‌های سنگینی ندارد و هر هنرمند با داشتن یک دار قالی در خانه هم می‌تواند فعالیت کند اما متاسفانه از سوی مسئولان توجهی به این رشته نمی‌شود.
وی بیمه را یکی از مشکلات اصلی در این حوزه عنوان کرد و افزود: متاسفانه چندین سال است که سهمیه برای بیمه قالیبافان در استان نداریم و برای بافندگان قالی مزایای زیادی وجود ندارد ودرآمد آنها از این شغل پایین است که مسئولان باید به وضع اقتصادی افرادی که صنایع دستی را احیا می‌کنند رسیدگی کنند.
این بافنده فرش دستباف در استان ادامه داد: قالی بافی مشکلات جسمی و بیماری‌هایی از درد دست و ضعیف شدن چشم، تا کمردرد و آرتروز را برای بیشتر فعالان در این کار به همراه دارد، بافنده فرش ادعای زیادی ندارد اما به او توجهی نمی‌شود،اگر به دنبال اشتغال برای جوانان هستیم این هنر در خراسان‌جنوبی می توانست برای ورود بسیاری از جوانان مطلوب باشد.
نبود صادرات و رکود بازار سبب انبار این هنر زیبا شد
دیگر بافنده فرش دستباف در قهستان هم معتقد است که هنوز هم افرادی هستند که به دلیل نبود شغل دیگر با دستمزدهای کم قالی می بافند اما فرش‌هایی که در سال‌های گذشته بافته ایم هنوز بر روی دستانمان مانده است چرا که نبود صادرات و رکود بازار این هنر زیبا جایش در انبار شده است.
اکبری با بیان اینکه نسل جوان در این صنعت فعالیت ندارند و بیشتر بافندگان را افراد مسن تشکیل می‌دهند، افزود: روزهایی را سپری می‌کنیم که بافندگان فرش دستباف با کمترین درآمد، دارهای قالی را سر پا دارند در حالی که درآمدشان بسیار ناچیز است.
به گفته وی فرش‌های تولیدی در بیشتر روستاها روی دستشان مانده است و با کمترین قیمت توسط دلالان خریداری می‌شود.
اما آنچه در این میان مطرح است اینکه وجود موانعی اعم از تحریم‌ها و قوانین داخلی مانند پیمان سپاری از یک سو و پا گذاشتن کرونا بر فرش استان از سویی دیگر بافندگان را در مضیقه قرار داده و امیدشان را برای ادامه کار کم رنگ کرده است.
چشم‌ها در انتظار رونق دوباره خرید و فروش
بازار همچنان کساد است و چندان معامله‌ای انجام نمی‌شود، چشم‌ها در انتظار رونق دوباره خرید و فروش یکی از بهترین هنرهای دستی مردان و زنان این دیار است. روزها یکی پس از دیگری سپری می‌شود و قالیبافی منطقه مانند گذشته رنگ به خود نمی‌گیرد و آنچه از دارها باقی مانده فقط برای گذران زندگی برخی روستاییان است.
رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی هم در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار کرد: با توجه به شرایط جامعه و زحمت زیاد، بافت فرش برای بافنده صرفه اقتصادی ندارد و بافندگان به دلیل نبود شغل چاره‌ای جز بافت فرش ندارند و در خراسان جنوبی بیش از 50 هزار بافنده تمام وقت، نیمه وقت و پاره وقت دارد که در حال حاضر کمتر از چهار هزار نفر زیر پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند.
توان تولید در هر مقدار که بازار طلب کند داریم
محمد کامیابی مسک افزود: به دلیل خشکسالی و کاهش کسب و کار‌های کشاورزی و دامداری و همچنین نبود صنعت بزرگ و اشتغالزایی در خراسان جنوبی، تقریبا در تمامی روستاهای خراسان جنوبی، دارهای قالی وجود دارد و ما توان تولید در هر مقدار هم که بازار طلبد کند داریم فقط باید با آموزش و ساماندهی بافندگان
تولید فرش دستباف را روز به روز تخصصی تر کنیم و بازار فروش و صادراتش را نیز رونق ببخشیم.
وی با بیان اینکه براثر شیوع این ویروس تعدادی از مردم بیکار و در زمینه تولید فرش فعال شدند، بیان کرد: هرچند این افزایش تولید فرش در وضعیت رکود بازار فروش، دغدغه بزرگی است چرا که آفت و رکود بر بازار فرش افزوده می.شود و تولید بسیار بالاتر از مصرف و صادرات است و اینها به ضرر بافنده است.
رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی با بیان اینکه سال گشته 190 هزار متر مربع فرش دستباف در استان تولید شد که از نظر متراژ 10 درصد و از نظر ارزش 30 درصد نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته است گفت: علت افزایش تولید فرش در استان شیوع کرونا است چرا که براثر شیوع این ویروس تعدادی از مردم بیکار و در زمینه تولید فرش فعال شدند.
کامیابی مسک افزود: آمار دقیقی از صادرات فرش دستباف به دست ما نرسیده و سال گذشته حدود 30 تا 35 درصد فرش تولیدی استان صادر شده است، مابقی در داخل کشور به فروش رسید یا روی دست تجار، واسطه‌ها و بافنده باقی مانده است و به دلیل صادرات کم، فرش دستباف در بدترین وضعیت خود از نظر صادرات و رکود در 50 سال اخیر قرار دارد و تحریم‌ها نیز در نبود ارزآوری فرش بسیار تاثیرگذار بوده و باعث شده است که فرش سایر کشورهای منطقه جایگزین فرش کشورمان در بازارهای جهانی شود.
شناسایی بازارهای خارجی جدید
وی تصریح کرد: همچنین ما در خراسان جنوبی طراح فرش نداریم و بافندگان همچون قدیم ذهنی می‌بافند و تنها 10 درصد تولیدات ما، به روز است و تحریم‌ها سبب شده تا فرش دیگر کشورها از جمله هند و پاکستان جایگزین فرش کشور ما در بازارهای جهانی شود.
وی که معتقد است دولت باید بازارهای خارجی جدیدی را برای عرضه فرش شناسایی کند تا فروش فرش رونق گیرد به تحریمهای آمریکایی و اروپایی اشاره کرد و گفت: پیش از این، صادرات فرش دستباف ایران و همچنین خراسان جنوبی چنان رونقی و نام و نشانی داشت.
روایتی از ورود به رشتهای ناشناخته تا دانشمند برتر جهان شدن